Η Σύνοψη της Μεσογειακής Διατροφής
Τα τελευταία χρόνια, η διεθνής επιστημονική κοινότητα εντείνει τις προσπάθειές της στην αναζήτηση της ιδανικής διατροφής από άποψη υγείας. Η κρητική διατροφή βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής, καθώς οι περισσότερες μελέτες παρουσιάζουν την κρητική κουζίνα ως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα υψηλής ποιότητας μεσογειακής κουζίνας. Οι Κρητικοί, κατά γενική ομολογία, έχουν το υψηλότερο ποσοστό μακροζωίας στον κόσμο και το χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από παθήσεις όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος.
Ποιο είναι όμως το μυστικό της κρητικής διατροφής; Η Κρήτη έχει μια από τις παλαιότερες και πιο καλόγουστες κουζίνες στον κόσμο. Είναι η συνέχεια των παραδοσιακών γεύσεων, αρωμάτων, υλικών και στυλ που χρονολογούνται από τη Μινωική εποχή. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι πριν από 4000 χρόνια οι αρχαίοι Κρήτες κατανάλωναν λίγο πολύ τα ίδια προϊόντα με τους Κρητικούς σήμερα. Στα μινωικά ανάκτορα βρέθηκαν πολλά μεγάλα δοχεία που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση λαδιού, κρασιού, δημητριακών, οσπρίων και μελιού.
Η συνταγή για μακροζωία δεν ήταν ποτέ καλύτερη γεύση
Στη διάρκεια της μακρόχρονης ιστορίας της, η γαστρονομία της Κρήτης έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τους πολλούς ανθρώπους που προσπάθησαν κάποια στιγμή να την κατακτήσουν. Αν όμως εξετάσουμε αυτό το χρονοδιάγραμμα πιο προσεκτικά, θα διαπιστώσουμε ότι οι Κρητικοί είχαν τον τρόπο να φιλτράρουν κάθε διατροφική συνήθεια και να την προσαρμόζουν στα πρότυπά τους, προσθέτοντας έτσι έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα σε αυτήν. Αιώνα με τον αιώνα, η ψυχή, η γλώσσα και η κουζίνα των Κρητικών έμεινε αναλλοίωτη!
Αυτή η συνέχεια και η ικανότητα του νησιού να διατηρεί τον προσωπικό του χαρακτήρα, παρά τις αλλαγές και τις αντιξοότητες, διαμόρφωσε μια παράδοση που έχει πλέον αποδειχθεί ιδιαίτερα πολύτιμη. Έτσι, η διεθνής επιστημονική κοινότητα δεν μιλά μόνο για την κρητική κουζίνα, αλλά και για το θαύμα της κρητικής διατροφής!
Η κρητική κουζίνα δεν θεωρείται πλούσια σε ποικιλία υλικών. Είναι μια κουζίνα βασισμένη σε όσα έχει να προσφέρει η Κρητική γη. Δίνεται έμφαση στην τέχνη της μαγειρικής και στην επεξεργασία απλών συστατικών, παρά στη χρήση πολύπλοκων και σπάνιων συνδυασμών ακριβών πρώτων υλών.
Η κρητική κουζίνα είναι διαφορετική από τις άλλες κουζίνες γιατί δεν προσπαθεί να αναμείξει γεύσεις, ανεξάρτητα από την ποικιλία των υλικών που χρησιμοποιούνται για το καθημερινό τραπέζι. Κάθε συστατικό διατηρεί την αυτονομία του, την ταυτότητα και τη γεύση του. Όλα συνυπάρχουν αρμονικά, αναδεικνύοντας αυτή τη λεπτή ισορροπία που καθορίζει την κρητική κουζίνα και το νησί γενικότερα.
Κάθε περιοχή στην Κρήτη έχει τις δικές της σπεσιαλιτέ. Οι Κρητικοί τρέφονται με τα προϊόντα της γης τους: άφθονα φρούτα και λαχανικά, χόρτα και όσπρια. Η χρήση του κρέατος είναι σχετικά περιορισμένη στην Κρήτη, ενώ το τυρί κατέχει ξεχωριστή θέση στο τραπέζι. Βότανα και φυτά που μαζεύονται από τα βουνά του νησιού δίνουν γεύση στο καθημερινό φαγητό. Κατά κανόνα, το μεσημεριανό γεύμα ή το δείπνο συνοδεύεται πάντα με ντόπιο κρασί και εξαιρετικά νόστιμο ζυμωτό ψωμί. Γενικότερα, θα μπορούσε κανείς να περιγράψει την κρητική κουζίνα ως μια ευφάνταστη, δημιουργική και ιδιαίτερα αρωματική πρόταση, βασισμένη σε απλά εποχιακά υλικά και στην τέχνη που πηγάζει από την αγάπη για τη γη και την προσήλωση στις παραδοσιακές μεθόδους μαγειρικής.
Ελαιόλαδο και κρασί: μια ιερή συμμαχία για καλή υγεία
Αν κάνετε μια περιήγηση στα χωριά της κρητικής ενδοχώρας, όπου κι αν γυρίσετε το κεφάλι σας, θα δείτε την ιερή συμμαχία που βρίσκεται στο επίκεντρο της μεσογειακής διατροφής: κάθε αμπέλι είναι πάντα δίπλα σε έναν ελαιώνα. Δεν χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να καταλάβει κανείς ότι το ελαιόλαδο είναι ένα ιδιαίτερο διατροφικό προϊόν για τους Κρητικούς, οι οποίοι, όπως και οι υπόλοιποι μεσογειακοί, το χρησιμοποιούν ως κύρια πηγή λίπους. Το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται στην Κρήτη από τους Μινωικούς χρόνους, αντικαθιστώντας το βούτυρο ή άλλα είδη λαδιών που χρησιμοποιούνται σε άλλες περιοχές του κόσμου. Η αξία του είναι τεράστια, δεδομένου ότι είναι το πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό που υπάρχει στη φύση.
Τα ελαιόδεντρα καλλιεργούνται στην Κρήτη από το 3000 π.Χ. Το μεσογειακό κλίμα του νησιού και η ευνοϊκή σύνθεση του εδάφους επιτρέπουν στα ελαιόδεντρα όχι μόνο να φυτρώνουν παντού, αλλά και να παρέχουν την υψηλότερη δυνατή ποιότητα λαδιού, με χαμηλή οξύτητα και υπέροχη γεύση. Το γεγονός ότι οι Κρητικοί ζουν περισσότερο και έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά ασθενειών φαίνεται να συνδέεται άμεσα με το ότι είναι μεταξύ των μεγαλύτερων καταναλωτών ελαιολάδου στον κόσμο.
Το δεύτερο, αλλά εξίσου σημαντικό κεφάλαιο στην κρητική διατροφή είναι το κρασί. Τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί ότι δύο ή τρία ποτήρια κρασί την ημέρα προσφέρουν προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα. Επιπλέον, οι ουσίες που περιέχονται στη φλούδα του σταφυλιού αλληλεπιδρούν με το βαρέλι όπου αποθηκεύεται το προϊόν για να δημιουργήσουν πολυφαινόλες, πολύ ισχυρά αντιοξειδωτικά με σημαντικές αντικαρκινικές ιδιότητες! Οι Κρητικοί, ωστόσο, δεν χρειάζονται ιατρικές μελέτες που να αποδεικνύουν ότι το κρασί, όταν καταναλώνεται με μέτρο, μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση στην υγεία. Για αυτούς, υπάρχει μόνο ο παραδοσιακός τρόπος ζωής, που υπαγορεύει ότι το κρασί πρέπει να συνοδεύει το δείπνο ή το μεσημεριανό γεύμα. Το κρασί είναι μέρος του κρητικού πολιτισμού.
Οι Κρητικοί δεν πίνουν ποτέ μόνοι τους. Το κρασί είναι το βασικό συστατικό της συντροφικότητας και της κοινωνικοποίησης. Πίνουν μαζί, γελάνε και μιλάνε. Τα σύγχρονα οινοποιεία στην Κρήτη έχουν αξιοποιήσει τις παραδοσιακές ποικιλίες αμπέλου και την εμπειρία που συσσωρεύτηκε στο πέρασμα των αιώνων. Η παράδοση πηγαίνει χέρι-χέρι με τη γνώση και την τεχνολογία, για μέγιστη απόλαυση και καλή υγεία.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της κρητικής διατροφής
Η κρητική διατροφή είναι τρόπος ζωής: σκέτη, απλή, χωρίς περιττά μπαχαρικά ή ενισχυτικά γεύσης. Αλλά, ταυτόχρονα, είναι ιδιαίτερα λαχταριστό με φυσικό τρόπο, θα έλεγε κανείς. Η απλότητα αναδεικνύει την ευρηματικότητα της οικοδέσποινας, η οποία χρησιμοποιεί την πανάρχαια εμπειρία της χωρίς να τηρεί αυστηρά τις συνιστώμενες δόσεις.
Αυτό που μετράει περισσότερο στην παραδοσιακή κρητική κουζίνα είναι η φαντασία. Οι Κρητικοί μπορεί να τρώνε χόρτα ή όσπρια κάθε μέρα, αλλά σχεδόν ποτέ δεν τρώνε το ίδιο φαγητό. Οι Κρητικές οικοδέσποινες επινοούν συνεχώς νέους τρόπους για να αναδείξουν την ποιότητα των υλικών μέσα από διάφορους απλούς και έξυπνους συνδυασμούς.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του κρητικού τραπεζιού είναι η ποικιλία των πιάτων, που συνδυάζονται μεταξύ τους και σχηματίζουν μια γευστική οντότητα. Εξάλλου, τα κύρια χαρακτηριστικά της κρητικής κουζίνας συνοψίζονται ως εξής: τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται είναι αυστηρά τοπικά και εποχιακά. Τα άγρια χόρτα τρώγονται ωμά ή βραστά, είτε ως κύριο συστατικό μαγειρικής είτε ως συνοδευτικό πιάτο ή σαλάτα, μερικές φορές χρησιμοποιούνται μόνο για να δώσουν γεύση. Το κρέας προέρχεται κυρίως από κατσίκες (συνήθως ελευθέρας βοσκής), πουλερικά και χοιρινό. Τα μπαχαρικά υπάρχουν πάντα, αλλά με αρκετά διακριτικό τρόπο.
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν σημαντικό μέρος της κρητικής διατροφής. Τα ψάρια και τα άλλα θαλασσινά θεωρούνται υπέροχα πιάτα, ενώ καμία άλλη κουζίνα στον κόσμο δεν τοποθετεί τα σαλιγκάρια σε τόσο ψηλά σημεία. Τα όσπρια καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες, συνήθως σε περιόδους νηστείας, ενώ τα αρωματικά βότανα χρησιμοποιούνται κυρίως για την παρασκευή διαφόρων ροφημάτων. Τα κύρια γλυκαντικά στην Κρήτη ήταν πάντα το σιρόπι σταφυλιού και το θυμαρίσιο μέλι. Τέλος, όταν μιλάμε για την Κρήτη, δεν μπορούμε να παραλείψουμε αυτό που οι ίδιοι οι Κρητικοί θεωρούν ένα από τα μεγαλύτερα μυστικά τους για μακροζωία και καλή υγεία: Κρητικό τσικουδιά , ένα δυνατό απόσταγμα που παράγεται από τα υπολείμματα σταφυλιού που μένουν από την οινοποίηση. Η τσικουδιά , συνοδευόμενη από ένα νόστιμο σνακ, καθώς και τους ήχους της λύρας και του λαούτου, μπορεί να ηρεμήσει κάθε αδάμαστη κρητική ψυχή!
Τοπικές λιχουδιές
Ένα ποτήρι κοτσιφάλι μαζί με τυρί κεφαλογραβιέρα είναι το καλύτερο προοίμιο για ένα κρητικό γεύμα. Άλλωστε στην Κρήτη το τυρί είναι πάντα πριν από το κυρίως πιάτο, για να καθαρίσει τη γευστική παλέτα και να ανοίξει την όρεξη. Ιδανικό σνακ για συνοδεία κρασιού ή τσικουδιάς είναι και το κρητικό απάκι , μακρόστενες φέτες καπνιστού χοιρινού. Πολύ δημοφιλή είναι και τα κρητικά λουκάνικα, από χοιρινό κιμά και πολλά μπαχαρικά, σε πολλές ποικιλίες.
Υπάρχει άφθονο παιχνίδι στις ορεινές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των λαγών και των κουνελιών, εκτός από διάφορα πουλιά. Μια ιδιαίτερα γευστική σπεσιαλιτέ είναι ο λαγός μαγειρεμένος σε κρασί. Ο λαγός πρώτα μαρινάρεται και μετά ψήνεται σε πήλινο σκεύος. Υπάρχουν επίσης άφθονα άγρια αρωματικά χόρτα του βουνού που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή νόστιμων πιτών.
Όσοι από εσάς σας αρέσει το αρνί φρικασέ πρέπει να το δοκιμάσετε μαγειρεμένο με ασκόλυμπρο , μια σαρκώδη και γευστική ρίζα που φυτρώνει κοντά στη θάλασσα. Χρειάζεται εμπειρία για να εντοπίσεις, αλλά και ιδιαίτερη δεξιοτεχνία για να αφαιρέσεις τα αγκάθια του.
Οι πολυμήχανοι Κρητικοί έχουν συμπεριλάβει ακόμη και το ίδιο το αμπέλι στη λίστα των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στην τοπική κουζίνα. Την άνοιξη, σε ορισμένες καλά κρυμμένες ταβέρνες της Κρήτης, μπορεί κανείς να δοκιμάσει μια σπάνια σπεσιαλιτέ: κατσίκι μαγειρεμένο με φρέσκα λάχανα αμπέλου.
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα του νησιού είναι ιδιαίτερα δημοφιλή. Η γραβιέρα, το ημίσκληρο κεφαλοτύρι , το κατσικίσιο τυρί, το φρέσκο και ξηρό τυρί ορού γάλακτος ξεχωρίζουν και θεωρούνται από τα καλύτερα είδη τυριών που έχει να προσφέρει η Ελλάδα. Μια τυπική απόλαυση είναι ο ντάκος , που είναι κρητικό κριθαρένιο παξιμάδι με ντομάτα, ελαιόλαδο και φρέσκο τυρί ορού γάλακτος.
Τα σαλιγκάρια του νησιού κατέχουν ξεχωριστή θέση στο μενού των Κρητικών. Μόλις δοκιμάσετε τη διάσημη τοπική συνταγή, θα γίνετε θαυμαστές για μια ζωή.
Περνώντας στο επιδόρπιο, μια εξαιρετική επιλογή είναι το κρητικό γιαούρτι που σερβίρεται με αρωματικό θυμαρίσιο μέλι, ενώ μια ιδιαίτερα ευχάριστη έκπληξη σας περιμένει όταν γευτείτε τον ακαταμάχητο συνδυασμό τοπικής γραβιέρας και μελιού!
Το κρητικό τυρί ορού γάλακτος, το μέλι και η κανέλα φτιάχνουν επίσης τα περίφημα κρητικά καλτσούνια ή λιχναράκια . Στους γάμους και τις βαφτίσεις, οι Κρητικοί προσφέρουν ξεροτήγανα , ένα είδος τσιγαρισμένου ζαχαροπλαστείου πασπαλισμένο με ντόπιο αρωματικό μέλι.
Αν ψάχνετε για μια υγιεινή διατροφή χωρίς να διακυβεύετε την απόλαυσή σας για φαγητό, μόλις ανακαλύψατε τον πιο καλαίσθητο τρόπο για να ζήσετε μια μεγάλη ζωή χωρίς προβλήματα υγείας. Άλλωστε, 4000 χρόνια παράδοσης δεν μπορούν να δείχνουν προς τη λάθος κατεύθυνση. Η συνταγή για μακροζωία δεν ήταν ποτέ πιο καλόγουστη.
